Türk ekonomisinde dış ticaret partnerlerinin büyük bölümünün Euro bölgesinde bulunması, vatandaşın günlük yaşantısında bir gözünün Avro kurunda olmasına yol açar. Euro TL cephesinde yaşanan değişimler ne ifade eder? Euro neden artar veya azalır? Türk ekonomisi dinamiklerini etkileyen Euro kuru hakkında merak edilenleri EkoSayfa olarak hazırladığımız dosya ile açıklığa kavuşturduk.
Euro Nedir?
Euro Avrupa Birliği (AB) üyesi 19 ülke ile birliğe üye olmayan 7 ülkenin ortak para birimidir. Dünyanın en büyük ikinci ekonomisini temsil eden Avro, doların ardından dünyanın en büyük ikinci rezerv para birimidir.
Euro Sembolü Nedir?
Euro’nun sembolü olarak “€” işareti kullanılır. Finans piyasalarında Avro’nun güncel değerinin takibinde “EUR” kısaltması kullanılır. Türk yatırımcılar tarafından Avro ile ilgili en çok takip edilen pariteler ise “Euro Dolar” ve “Euro TL” pariteleridir.
Dolaşımda Bulunan Banknot ve Madeni Euro Çeşitleri Nelerdir?
Dolaşımdaki Euro banknot ve madeni paraları toplan 15 adettir. Satın alınabilecek Euro çeşitleri aşağıdaki gibi küçükten büyüğe doğru sıralanmıştır:
- € 0,01 (Madeni)
- € 0,02 (Madeni)
- € 0,05 (Madeni)
- € 0,10 (Madeni)
- € 0,20 (Madeni)
- € 0,50 (Madeni)
- € 1,00 (Madeni)
- € 2,00 (Madeni)
- € 5 (Banknot)
- € 10 (Banknot)
- € 20 (Banknot)
- € 50 (Banknot)
- € 100 (Banknot)
- € 200 (Banknot)
- € 500 (Banknot)
Euro Para Birimi Hangi Ülkelerde Kullanılır?
Euro kullanan ülkeler AB üyesi olan ve olmayan toplam 26 ülkeden oluşur. AB üyesi olduğu halde Avro para birimi kullanman ülkeler de bulunmaktadır. Euro para birimini kullanan 26 ülke şu şekildedir:
- Almanya
- Fransa
- Hollanda
- İtalya
- Finlandiya
- İspanya
- Portekiz
- Belçika
- İrlanda
- Estonya
- Kıbrıs Cumhuriyeti
- Avusturya
- Andorra
- Karadağ
- Litvanya
- Letonya
- Malta
- San Marino
- Yunanistan
- Kosova
- Lüksemburg
- Vatikan
- Slovakya
- Slovenya
- Monako
- Zimbabve
Para Birimi Euro Olmayan AB Üye Ülkeleri Hangileridir?
Euro kullanılmayan AB üye ülkeleri toplamda 5 ülkeden oluşur. Bahsedilen AB üyesi ülkeler kendi para birimlerini kullanmaktadır. AB üyesi olduğu halde Avro kullanmayan ülkeler aşağıda sıralanmaktadır:
- Bulgaristan (Leva)
- Çekya (Koruna)
- Danimarka (Kron)
- Hırvatistan (Kuna)
- İngiltere (Sterlin)
Euro Basma Yetkisi Hangi Kuruluşa Aittir?
Euro basım yetkisi Avrupa Merkez Bankası’na (European Center Bank, ECB) aittir. ECB gerekli şartların oluşması halinde belirlediği tutarda para basımı için üye ülkelerin darphanelerini veya ihale yolu ile farklı matbaaları kullanabilir.
Avrupa Merkez Bankası (ECB) Nerededir?
ECB merkezi Almanya’nın Frankfurt şehrinde bulunur. ECB kuruluşu 1 Haziran 1998 tarihinde gerçekleşmiş ve bu tarihten yana Frankfurt şehrinde görevlerini yürütmeyi sürdürmektedir.
ECB Görevleri Nelerdir?
ECB görevleri her ülkenin merkez bankası ile benzerdir. Diğer ülke merkez bankalarından farklı olarak ECB, Euro Bölgesi sorumluluğunu almaktadır. Maastrich Anlaşması (1992) belirlenen ECB görevleri şöyle özetlenebilir:
- Finans piyasasında istikrarı kontrol etmek
- Döviz alım ve satım işlemlerini gerçekleştirmek
- Ödeme sisteminin sorunsuz işlemesini teşvik etmek
- Para politikalarını belirleyerek belirlenen politikanın uygulamasını yerine getirmek
- Kredi kuruluşlarını denetlemek
- Euro banknotlarının ihraç izinlerini düzenlemek ve gerçekleştirmek
- Bilanço hazırlamak
Euro Hangi Yılda Kullanıma Geçti?
Euro’ya geçiş fiili olarak 2002 yılında gerçekleşmiştir. İlk kez piyasaların Euro ismini duyması 16 Aralık 1996 yılına tekabül ederken, finans piyasalarının Avro ile tanışması 1 Ocak 1999 yılına karşılık gelmektedir. Türkiye ile birlikte tüm dünyada Avro kullanımı ise 1 Ocak 2002 tarihinde başlamıştır.
Euro Değerini Belirleyen Etmenler Nelerdir?
Euro’nun değeri her para biriminde olduğu gibi Euro Bölgesi’nin ekonomik gücünü temsil etmektedir. Bölgenin prestijini de aynı zamanda yansıtan Euro değeri, arz talep piyasasında belirlenmektedir.
Piyasa işleyişini basit ifade ile özetlendiğinde, küresel piyasalarda artan Avro talebi değeri artırırken, artan arz fiyatı düşürür. Talebin artması Euro’ya olan güveni gösterirken; azalan talep ise artan para arzı (para basmak) ve bölgenin ekonomisinde yaşanan aksaklıklara işaret edebilir.
Avro’nun değişen değerinde, ECB tarafından duyurulan ve uygulanan para politikalarının etkisi büyüktür. ECB tarafından uygulanan veya sinyalleri verilen bol likidite dönemlerinde Euro değer kaybeder. Sıkı para politikası uygulamalarında ise tersi şekilde Euro’nun diğer döviz türleri ve TL karşısında değer kazanması muhtemeldir. ECB para politikalarını ise birliğin genel ekonomik görünümü ve beklentilerine göre şekillendirir.
Euro Kuru Nasıl Takip Edilir?
Euro TL takibi anlık olarak çevrimiçi ve fiziki platformlar üzerinden gerçekleştirilebilir. Günün her saati anlık paylaşılan canlı ekranlar üzerinden güncel Avro kurunda yaşanan değişimler izlenebilmektedir. Avro kurunu takip etmek için aşağıda paylaşılan fiziki ve online platformlar kullanılabilir:
- Döviz büroları
- Kuyumcular
- Bankalar
- Haber ve ekonomi programları
- Online haber ve finans siteleri
- İnteraktif grafik hizmeti sağlayan finans siteleri
- Ekonomi siteleri
En Önemli Euro Pariteleri Nelerdir?
Majör Euro pariteleri önemli para birimlerine karşı Avro değer değişimini takip için kullanılır. Forex üzerinden yatırım yapan yatırımcılar, Euro TL paritesi dışında aşağıdaki majör pariteleri takip edebilirler:
- EUR/USD: Euro’nun ABD Doları cinsinden karşılığını ifade eder.
- EUR/GBP: Euro’nun İngiliz Sterlini cinsinden karşılığını ifade eder.
- EUR/JPY: Euro’nun Japon Yeni karşısında değerini ifade eder.
- EUR/CAD: Euro’nun Kanada Doları cinsinden değerini ifade eder.
- EUR/AUD: Euro’nun Avusturya Doları cinsinden karşılığını ölçer.
- EUR/CHY: Euro’nun İsviçre Frangı cinsinden karşılığını ölçmek amacı ile kullanılır.
- EUR/SAR: Euro’nun Suudi Arabistan Riyali cinsinden karşılığını ölçer.
Euro TL Nereden Alınır ve Satılır?
Euro TL paritesine yatırım yapmak fiziki veya banka / Forex hesapları üzerinden gerçekleştirilebilir. Fiziki Avro satın alınabilmesi için döviz büroları, kuyumcular ve bankalar üzerinden satın alma gerçekleştirilebilir.
Bankalar üzerinden açılan döviz mevduat hesaplar üzerinden Euro alıp satma işlemi gerçekleştirilebilirken, faiz getirisi kazanmak için vadeli döviz mevduat hesapları açarak Avro cinsinden birikimler değerlendirilebilir. En düşük makas farkı ile Forex sağlayıcılar üzerinden açılan hesaplar ile Euro alış satış işlemi gerçekleştirilebilir.
1 Euro Kaç TL?
Euro’nun TL karşılığı anlık olarak değişir. Ekim 2020 dönemi baz alındığında 1 Euro 9,00 – 9,32 TL bandında fiyatlanmıştır. Avro’nun TL karşılığının değişimini anlamak için yıllara göre Euro fiyat değişimlerine göz atmak faydalı olacaktır.
1 Euro Son 15 Yılda Ne Kadar Oldu?
Euro’nun son 15 yıllık değeri Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) kurları üzerinden alış ve satış bazında istenilen tarih için görüntülenebilir. Yıllık gerçekleşen fiyatların ortalaması alındığında son 15 yılın Avro değerleri şu şekildedir:
- 2005: 1 Euro 1,68 TL
- 2006: 1 Euro 1,81 TL
- 2007: 1 Euro 1,79 TL
- 2008: 1 Euro 1,90 TL
- 2009: 1 Euro 2,16 TL
- 2010: 1 Euro 2,00 TL
- 2011: 1 Euro 2,33 TL
- 2012: 1 Euro 2,32 TL
- 2013: 1 Euro 2,53 TL
- 2014: 1 Euro 2,91 TL
- 2015: 1 Euro 3,02 TL
- 2016: 1 Euro 3,34 TL
- 2017: 1 Euro 4,12 TL
- 2018: 1 Euro 5,67 TL
- 2019: 1 Euro 6,36 TL
- 2020: 1 Euro 7,63 TL (Ekim döneminde 9,00 – 9,32 TL)
Euro TL Neden Değer Kazanır?
Euro kurunun artma nedenleri aranırken, gerçekleşen harekete Euro ve TL cephesinden bakılmalıdır. Euro tüm dünyada değer kazanırken TL’ye karşı değişim gerçekleşmeyebilirken; tersi senaryoda değer kaybeden Avro, TL’ye karşı değer kazanabilir.
Euro’nun değerinin belirlendiği piyasaları küresel arz ve talep piyasası olarak nitelendirmiş ve ECB politikaları ile Euro bölgesinin ekonomik görünümü etkilidir. TL bazından bakıldığında küresel ekonomide oluşabilecek riskler, Euro’nun TL’ye karşı değer artışına yol açabilir.
TL bazından bakıldığında ise yurtdışında stabil kalan Euro’nun sadece gelişmekte olan ülkeleri ilgilendiren riskler ve sadece TL’yi ilgilendiren gelişmeler olarak farklı bakış açıları kullanılabilir. Avro TL paritesini etkileyen gelişmeler ise detaylı olarak her sebebi açıklayan alt başlıklar altından dosyamız üzerinden takip edilebilir.
Küresel Piyasalarda Euro Neden Değer Kazanır?
Euro’nun küresel değer kazanma nedenleri bölgenin ve küresel piyasanın görünümünde gerçekleşen değişimlere göre şekillenir. Dünya’nın en büyük ikinci rezerv para birimi olan Euro, güvenli liman statüsüne sahiptir. Risk algısının güçlü olduğu dönemler ile ECB politikalarına göre küresel piyasalarda Avro fiyatlaması değişebilir.
Küresel ekonomi görünümü iyi olduğu ve küresel büyüme beklentilerinin yüksek gerçekleştiği dönemlerde yatırımcılar, risk düzeyi yüksek gelişmekte olan ülkelere portföy yatırımlarını yönlendirirler. Bahsedilen gelişmekte olan ülkeler için ise ekonomik görünümlerinin iyi ve yatırımcıların dikkat ettiği hukuki ve gelecek projeksiyonuna uygunluk aranır.
Sıcak para adı verilen portföy yatırımları, küresel risk oluşması halinde güvenli varlıklara yönelim gerçekleştirir. Bu dönemlerde altın, ABD Hazine Tahvilleri ve Euro bölgesi ülkelerin tahvillerine para akışı gerçekleşir. Euro’ya olan talep bu süreçte artarak döviz türlerinden bir adım önünde değer kazanmasına yol açar.
ECB para politikaları ise bölgenin ekonomik istikrarına göre şekillenerek Avro değerini etkiler. Bölgede düşük enflasyon dönemlerinde ECB faiz indirimleri ile likiditeyi artırma yolu seçer. Euro bölgesi tahvillerinde düşen getiri ve artan Euro arzı, küresel yatırımcıları daha riskli fakat yüksek getiri vadeden piyasalara yönlendirir. Enflasyon hedeflerinin tutturulduğu dönemlerde ise düşürülen faiz oranına göre kademeli olarak faizler artırılır ve piyasada likidite azalır. Artan güvenli liman getirileri risk karşılaştırmasında ağır basarak Euro’ya geçişleri hızlandırır.
Yurtiçi Piyasalarda Euro Kuru Neden Artar?
Yurtiçinde Euro TL artış nedenleri yukarıdaki alt başlıkta paylaşılan küresel sebeplerin dışında kalan ve Türk ekonomisi ve gelişmekte olan ülke ekonomileri ile ilgili gerçekleşen aksaklıklar sebepli kur artışını özetler. Bahsedilen sebepler küresel piyasalarda Euro önemli paritelere karşı değer kazanmasa bile anlık Avro artışı gerçekleşir.
Küresel ekonomide gerçekleşen riskler, gelişmekte olan ülkelerden para çıkışı gerçekleşmesine yol açabilir. Covid-19 süreci verilebilecek en önemli örnek olurken, bahsedilen dönemde tüm gelişmekte olan ülkelerde kur artışları gerçekleşir. Bahsedilen dönemlerde risk iştahı düşer ve yatırımcılar kazanç yanında birikimlerini koruma iç güdüsü ile hareket ederek güvenli limanlara geçiş yaparlar.
İkinci olarak gelişmekte olan ülke para birimlerine karşı Türk Lirası’nın negatif ayrışarak TL özelinde değer kaybının yaşandığı dönemlerden bahsedilebilir. Yüksek enflasyon ve işsizlik oranı, artan bütçe açığı, cari açık ve dış finansmana ulaşımdaki zorluklar kısaca TL’deki değer kaybına sebep olarak gösterilebilir.
Bahsedilen riskler Türk ekonomisinden sıcak para çıkışına sebep olarak piyasada TL’nin bollaşması anlamına gelir. TL’den döviz türlerine geçişle birlikte Türk Lirası, önemli yabancı para birimlerine karşı değer kaybeder. Merkez Bankası’nın müdahalede geç veya yetersiz kalması ise sıcak para çıkışını önleyemezse, Euro kurunda devam eden yükseliş trendinde görülen yeni en yüksek değerler sürekli yenilenir.
Döviz kurlarında yaşanan TL değer kaybı kaynaklı aksaklıklar, ülke riski ile sunulan getiri karşılaştırılarak ölçümlenebilir. Yabancı yatırımcılar artan risklerde koruma güdüsü ile TL varlık satışı gerçekleştirirken, TL varlıklarda sunulacak cazip getiri fırsatları sıcak para akışını tersine çevirebilir. Merkez Bankası TL itibarı korurken sahip olduğu para politikası araçları TL’nin değerini koruma görevini üstlenir.
Merkez Bankası Müdahaleleri Euro Kurunu Nasıl Etkiler?
Merkez Bankası’nın müdahalelerinin Euro’ya etkisi her zaman arzu edilen yönde sonuç vermeyebilir. TCMB enflasyon ve büyüme hedefleri doğrultusunda ekonominin çarklarının hedefe ulaşacak düzeyde dönmesini denetler. Kurlarda yaşanacak ani artışlar bahsedilen hedeflerden sapmaya sebep olur ve TCMB tarafından bu süreçlerde müdahale beklenir. Müdahaleler ise Merkez Bankası tarafından üç farklı şekilde yapılabilir.
Merkez Bankası ilk olarak döviz bozarak piyasadan TL çekmeyi tercih edebilir. Bu süreçte artan TL arzı tersine çevrilmeye çalışılırken, piyasada döviz bolluğu oluşturmaya çalışılır. TCMB rezervlerinin gücünün önemli olduğu bu müdahalede, zayıf rezervler ile hareket alanının kısıtlı olması kurdaki artışı hızlandırabilir. Geçici bir çözüm sunan bu yöntem genellikle tercih edilmez.
İkinci olarak finansal piyasalarda TL long veya dolar Euro short işlemleri ile merkez bankası işlem gerçekleştirebilir. Merkez Bankası’nın görev zararı yazmasına yol açabilecek pozisyonlar, kurdaki artışı sınırlandırabilir. Ekonomide sorunların tespit edilerek çözüm adımlarının atılmaması halinde ise bu müdahale de bekleneni vermekten her geçen sürede uzaklaşmaya devam eder.
Son olarak kurda en etkili TCMB silahı faiz artırımıdır. Faiz artırımı piyasadan TL çekmekle birlikte mevcut risklere karşı sıcak paranın yönünü çevirmeyi hedefler. Artan getiri fırsatı ile yabancı yatırımcıyı Türk varlıklarına yöneltmeyi hedefleyen bu hamle, piyasada döviz arzını artırırken talebi azaltır. Böylece ekonomi yönetiminin istenen düzenlemeleri yapabilmesi için eli güçlenir. Faiz artırımı da geçici bir çözümdür ve hedeflenen ekonomik verilere ulaşmak için yüksek faiz politikası uygulanabilir değildir.
Euro Kuru Neden Önemli?
Euro’nun önemi ekonominin çarklarının sağlıklı bir şekilde sürdürülebilmesi açısından değerlendirilmelidir. Avro sadece bir yabancı para birimi değil, Türk ekonomisini ciddi oranda etkileyen bir para birimidir.
Avro’da meydana gelecek artışlar ithal girdinin yüksek olması sebebi ile enflasyonu artırma eğilimindedir. Yüksek enflasyon ise alım gücünü düşürerek iç talebi azaltır ve yeni yatırımların önünü keser. Yeni yatırım gerçekleşmemesi zincirleme etki ile işsizliği artırarak büyüme verilerini bozarak ekonomik krizi tetikler.
Euro’nun değer kazanması ayrıca dış borç stokunda TL bazlı artışa neden olur. Dolar ve Euro cinsinden dış borca sahip olan Türk ekonomisi, kurda meydana gelen artışlardan olumsuz etkilenir. TL cinsinden artan borçlar işletmeleri olumsuz etkileyerek nakit akışlarında kalıcı hasarlara yol açabilir. Meydana gelen gelişme işletmelerin kapanmasına varan sonuçları ile kamu maliyesini bozar ve ekonomik krizi tetikler.
Kurda arzu edilen enflasyon oranında artıştır. Aksi hareketler TL’nin rekabetçiliğini düşürebildiği gibi aşırı değer kaybı sebebi ile enflasyonu tetikler. Euro kuru değerlendirildiğinde meydana gelen gelişmelerin bu yönü ile değerlendirilmesi, ülke ekonomisi hakkında sağlıklı analizlerin yapılabilmesi için önemlidir.