Monero (XMR); kripto paradır. Kelime anlamı bozuk para olmaktadır. Finansal işlemlerin gizliliğine önem veren, düzenleyici denetime kapalı olan, merkezi olmayan açık kaynaklı bir kripto para olarak bilinmektedir. Bitcoin ve Ethereum gibi şeffaf blok zincir yapısına sahip olan kripto paralara göre daha farklıdır. Şeffaf blok zinciri ile gerçekleştirilen finansal işlemlerin herkes tarafından görülebiliyor olması, işlemde belirtilmiş olan adres aracılığı ile kimliklerin belirlenebilmesini sağlamaktadır. Ancak Monero’da kullanılan kriptolama metodu ile alıcı ve göndericinin adresleri, işlem miktarları gibi bazı kilit bilgilerin gizlenebilmesi mümkün olmaktadır. Dolayısı ile güvenli, izlenmenin mümkün olmadığı, değiştirilebilir yapıda bir kripto paradır. Hatta izlenebilir olmaması sebebi ile bazı devletlerin yasakladığı bir kripto para birimidir.
XMR Tanımı Nedir?
XMR; Monero blok zincirindeki bir birim olarak ortaya çıkmaktadır ve gizliliği arttırılmış olan elektronik nakit olarak tanımlanmaktadır. Piyasada bulunan XMR için maksimum arz yoktur ve miktarı 17.584.812 XMR olmaktadır. Hard cap olmayan sistemde madencilerin işlem onaylamalarını teşvik edebilmek amacı ile 18.4 milyon XMR çıkartılması ile beraber bir blokta devamlı 0.6 XMR yayınlanmaktadır.
Monero Cüzdanı Nedir?
Monero cüzdanı; XMR’nin depolanmasını sağlayan güvenli bir cüzdandır. Diğer kripto para birimleri için kullanılan cüzdan ve bankacılık işlemleri ile oldukça benzerlik göstermektedir. Monero cüzdanı; güvenli bir donanım cüzdanı olmaktadır. Ledger ve Trezor tarafından desteklenmektedir. GUI Wallet ve CLI Wallet; teknolojiyi yakından takip edenlerin kullandıkları popüler masaüstü cüzdanlarından sayılmaktadır. Özelleştirilebilir olan bu masaüstü cüzdanları ile Monero düğümü ve fonları oldukça kolay bir şekilde kontrol edilebilmektedir. Kullanıcı dostu arayüze sahip oldukları için hızlı ve kolay kullanılabilmektedir. Mobil Monero cüzdanı kullanmak isteyenler ise; Cake Wallet, Monerujo, MyMonero ve Edge gibi mobil cüzdanlar ile kripto paralarını güvenli bir şekilde saklayabilmektedirler.
Monero (XMR) Kuruluşu Nasıl Gerçekleşti?
Monero’nun kurulması; 7 kişilik çekirdek kadrosu ve 30 kişilik geliştirme ekibi ile beraber olmuştur. 18 Nisan 2014 tarihinde piyasaya sürülmüştür. CryptoNote’un ilk uygulaması Bytecoin’dir. Merkezi olmayan para birimlerini besleyen uygulama piyasada beklenen başarıyı yakalayamadığı için Monero bu blok zincirinden ayrılmıştır.
Monero’nun geliştirilmesinde, David Latapie ve Riccardo Spagni proje liderliğini üstlenmiştir. Kimliğini açıklamış olan en ünlü sözcüsü olarak Riccardo Spagni kabul edilmektedir. Ancak çekirdek kadronun diğer elemanlarının kimlikleri hala gizli tutulmaktadır. Monero gzililik odaklı olduğu için çekirdek ekibinin tamamı da kimliğini gizlilik ilkesi adı altında açıklamamıştır. Monero’nun piyasaya sürülmesi ile beraber Monero’ya destek veren geliştirici sayısı 200’e kadar çıkmıştır. Monero Topluluğu ve AR-GE grubu tarafından desteklenen bir kripto paradır.
Monero Nasıl Ortaya Çıktı?
Monero’nun protokol ve mimarisinin detaylarına bakıldığında; gizlilik odaklı ve Bitcoin’e göre daha farklı bir mimariye sahip olan kripto paradır. XMR sahte bir isim olmamakla beraber anonim bir kripto parası olarak bilinmektedir. Eski ismi BitMonero’dur. CryptoNote karma algoritması kullanılarak oluşturulmuş olan sistemde ön madencilik bulunmaktaydı ve bu da oldukça fazla tartışılmıştı. Bu sebeple BitMonero kullanıcılarından biri, karma algoritmanın değerini göz önüne alarak Monero’yu ayırdı ve geliştirmek için de çekirdek bir kadro kurdu. Sadece işlem yapan iki kişinin işlem ayrıntılarını görebildiği bu sistemdeki gizlilik politikalarının sağlanabilmesi için de teknolojik çözümler ortaya atılmıştır. Halka imzaları, Halka Gizli İşlemleri, gizli adresler ve Dandelion++ gibi çözümler sunulmuştur.
Dandelion++ büyük ölçekli kurallara aykırı deanonimleştirmeye karşı çıkmak için işlemlerin düğüme yayınlanmasını sağlayan teknik yapının bir parçası olarak bilinmektedir. IP adresi bağlantısı olan işlemlerin aktif olarak takip edilmesini engellemek amacı ile kullanılmaktadır. Halka imzaları ise; Monero’nun değiştirilebilirlik özelliğini oluşturan ve geçmiş işlemlerin izlenmesini engelleyen bir dijital imza türü olarak ortaya çıkmıştır. Gönderenin belirsiz olmasının sağlanabilmesi için XMR gönderimlerindeki adresler ve imzalar tek kullanımlık olmaktadır. Monero ile gönderilen tutar konusunda şaşırtma yapılmaktadır. Bu da ringCT özelliği ile mümkün olmaktadır.
Monero’nun Amacı Nedir?
Monero’nun hedefi; Bitcoin’de karşılaşılan problemleri çözmek, işlem yapanların gizliliklerini korumak ve izlenmenin mümkün olmamasını sağlamak, daha etkin ve kullanımı kolay olan bir kripto para geliştirmek gibi hedeflerdir. Monero’nun herkes tarafından sahiplenilebilmesi mümkündür. Zinciri merkezsiz olduğu için tam olarak Monero’nun sahibi denilebilecek biri yoktur. Geliştirme ekibinin ve destekçisi olan topluluğun ortaya çıkarttığı ve geliştirdiği bir kripto paradır. Monero’nun geliştirilmesine katkı sağlayan oldukça geniş bir kitle bulunmaktadır.
Monero’nun Kullanım Alanı Nedir?
Monero’nun kullanım amacına bakıldığında; uygulama alanı oldukça gelişmiş olduğu için kullanıcılar farklı amaçlar için tercih edebilmektedirler. Ancak en sık ve etkili kullanımı özel işlemler için olmaktadır.
Monero Blok Zincirinin Özellikleri Nelerdir?
Monero blok zinciri; zaman içerisinde geliştirilmiş, veritabanı yapısı değiştirilmiş, daha verimli ve esnek olması sağlanmıştır. Monero blok zinciri için blok boyutu sınırı koyulmamaktadır. Bu da Bitcoin’de görülen ölçeklenebilirlik probleminin Monero’da görülmediği anlamına gelmektedir. Sınırsız blok boyutunun korunması ve problemsiz çalışması için gerekli bir durum oluşur ise; blok cezası gibi uygulamalar devreye girebilmektedir.
Monero (XMR) Özellikleri Nelerdir?
Monero’nun niteliklerine bakıldığında; diğer kripto paralardan ayıran özellikleri sebebi ile teknolojinin temelini oluşturan yeni bir sistemdir. Kullanıcılarının güvenliğine, gizliliğine ve işlemlerinin takip edilmemesine önem vermektedir. Monero’nun kullanıcılar tarafından güvenilen bir kripto para olmasının nedeni; hata veya risk olmadan, güncel ve esnek şifreleme araçları ile işlem yapabiliyor olmalarıdır. Harcama yaparken izlenme endişesi yaşamamaktadırlar. İstedikleri zaman işlemleri şeffaflaştırabilmektedirler ve değiştirilebilirlik özelliğini kullanabilmektedirler. Her para eşit değere sahip olduğu için birbirinin yerine geçebilmesi mümkün olmaktadır. İşlemler takip edilmediği için geçmişte hangi işte kullanıldığı da tespit edilememektedir. Bu sebeple yasa dışı bir işte kullanılmış olan paranın yeni sahibi, paranın yasa dışı bir işte kullanıldığını bilemeyeceği için bundan sorumlu tutulmamaktadır. Dolayısı ile deep web’de sıklıkla tercih edilen bir kripto paradır. Hacker ve illegal iş yapan kişilerin daha fazla tercih ettiği bir kripto paradır. Özellikle bunu sağlayan ve ağın en kritik üyeleri olarak görülen madenciler, Monero tarafından tam blok ödülü almaktadırlar.
Monero Merkezi Olmayan Bir Sisteme Mi Sahiptir?
Monero’nun merkezi olmayan sistemi, büyük gruplar tarafından yönetilmemekte ve proof of work algoritması kullanılmaktadır. Normal bilgisayarlar ile Monero (XMR) madenciliği yapılabilmesi mümkün olmaktadır. Düğümler I2P ile birbirlerine bağlandıkları için hassas işlem bilgilerinin ortaya çıkması önlenmiş olmaktadır. Bu sayede denetim riski de azaltılabilmektedir. Geliştiricilerin toplantı notları çevrimiçi olarak yayınlandıkları için geliştirmeye yönelik kararlar genel tartışmaya açıktır ve herkesin okuyabilmesi mümkündür.
Monero Madenciliği Nedir?
Monero madenciliği; diğer kripto paralardaki madencilik işleyişine benzemektedir. Madenciler ağda gerçekleştirilen işlemlerin doğrulanması ve bunların bloklara eklenmesi ile ilgilenen düğümlerdir. Proof of work mekanizması ile yeni paralar çıkartılmaktadır. Bitcoin ile benzerlik gösteren bu işleyişte, Bitcoin’den farklı olarak hashing algoritması vardır. Monero’nun çıkartılabilmesi için XMR madencilerinin para primindeki bulmacayı çözmeleri gerekmektedir.
Madencilik aşamasının daha eşitlikçi olması amaçlandığı için Monero PoW işlemi için RandomX kullanılması tercih edilmektedir. ASIC-dayanıklı ve CPU-dostu konsensüs mekanizması olarak tercih edilmiş olan bir algoritmadır. Hem merkezi olmayan hem de eşirlikçi bir madencilik sisteminin ortaya konabilmesi için kullanılmaktadır. Rastgele kod yürütme ve memory-hard teknikler kullanılarak madencilik sistemi işlemektedir.
Monero’nun Çalışma Prensibi Nasıldır?
Monero’nun işleyişine bakıldığında; protokolü gereğince yapılan işlemlerdeki miktar ve adresler gizlenmektedir. Bir gönderen, bir alıcı ve bir işlem tutarından oluşan işlemler ile Monero’da gizlilik çerçevesinde yatırım yapılabilmektedir. Kullanıcının çift anahtarının yanı sıra görünüm anahtaru da bulunmaktadır ve gizli adreslemenin bir parçası olarak ekstra anahtar verilmektedir. Kullanıcıların ödemelerinin yapılabilmesi için genel bir adresi, özel bir görünüm anahtarı ve özel bir harcama anahtarı bulunmaktadır. Bu özel anahtarlar ile gelen işlemlerin görüntülenmesi ve XMR’nin gönderilmesi mümkündür. Görünüm anahtarı ise cüzdanının izlenmesi için kullanılan anahtardır.
Monero zincirinde işlem yapılırken özel işlemlerde gizliliğin güçlendirilmesi, zincirin ağırlaşmasına sebebiyet verebilmektedir. Bu da işlem verimsizliğini ortaya çıkartmaktadır. İşlem boyutlarının optimize edilebilmesi için ise; bulletproof signatures olarak isimlendirilen kurşun geçirmez imzalar kullanılmaktadır. Monero zincirindeki blokların oluşturulması 2 dakikalık bir süreçte gerçekleşmektedir. Dinamik blok boyutu tercih edildiği için ölçeklenebilirlik problemi yaşanmamaktadır. Blok ödül cezası ile beraber madencilerin daha büyük blokları doğrulayabilmelerine imkan tanınmaktadır. Maksimum blok boyutu gibi bir kavram bulunmamaktadır.
Monero’da İşlem Gizliliğinin Örneği Nasıldır?
Monero işlem örneği vermek gerekir ise; A kişinin B kişisine herhangi bir miktarda XMR göndermek istediği düşünülsün. Bunun için B kişinin A kişisine bir adres vermesi gerekmektedir. A kişisi de XMR cüzdanı aracılığı ile B kişisine ilgili miktarda XMR göndermektedir. Ancak A kişisinin XMR gönderirken B kişisinin cüzdan adresini blockchain’de görmesi gibi bir durum söz konusu değildir. A kişisi blok zincirindeki görünen not adresinin tek seferlik çıktısını alabilmektedir. B kişisi de fonları not adresinde gizli olarak alabilme imkanına sahiptir. İşlemin kontrol edilebilmesi için ise görünüm anahtarına başvurulmaktadır. Ancak başka bir blockchain gözlemcisinin bu iki kişinin işlemlerini birbirine bağlayabilmesi gibi bir durum söz konusu değildir. Açık anahtarların kime ait olduğunun tam olarak belirlenemiyor olması sebebi ile özel ve anonim bir kripto paradır.
Monero’nun Gizlilik Politikasının Dezavantajı Nedir?
Monero’nun gizliliğinin eksisi; paranın hangi olay ile ilişkili olduğunun bilinememesidir. Bu da bazı kişiler için paraları daha az arzu edilir hale getirebilmektedir. Şüpheli pazar yerleri için popüler bir platform haline gelmesi, Monero’nun da kötü bir imaja sahip olmasına sebebiyet verebilmektedir.
Monero’nun En Düşük ve En Yüksek Değeri Ne Kadardır?
Monero’nun piyasa sürüldükten sonraki minimum ve maksimum değerlerine bakıldığında; en düşük 0.25 Doları ve en yüksek 419 Doları gördüğü bilinmektedir. Piyasa değeri ise; en fazla 6.5 milyar dolara kadar çıkmıştır.
Monero Hash Oranında Rekor Artış Nedir?
Monero ağındaki hash oranındaki artış; en yüksek oranını 6 Ağustos 2020 tarihinde göstermiştir. Hash oranı 5 Ağustos için 1.67 GH/sn olarak ölçülmüşken 6 Ağustos tarihinde bu oran 2.2 GH/sn olmuştur. 0.52 GH/sn’lik artış ise 2014 yılından beri yaşanan en büyük artış olarak kayıtlara geçmiştir. Hash oranının yani karma oranının bu artışı, Monero’nun en büyük tek günlük kazancını 6 Ağustos tarihinde kaydettiğini göstermektedir.
Monero’nun hashing gücündeki artışın nedeni ise tam olarak bilinmemektedir. Ancak kripto paralar ile ilgili kurumların raporlarına bakıldığında; gizlilik konusunda en fazla öne çıkan kripto para birimi olduğu bilinmektedir. Dash ve Zcash gibi gizlilik paralarını izleyebilmek mümkün olurken Monero’da izleme yapabilmek oldukça zor olmaktadır. Yasa dışı eylemlerde ödeme kanalı olarak sıklıkla tercih edilmesi de Monero’nun belirli aralıklarla gündeme gelmesine ve daha bilinir olmasına neden olmaktadır. Özellikle 23 Nisan tarihinde Kore’de çocuklara ve kadınlara yönelik cinsel şiddet içeriklerinin paylaşımı ve ticareti konusunda Monero’nun kullanıldığı bilinmektedir.
Bankaların Monero’nun Gizlilik Tabanlı İşleyişine Yaklaşımı Olmalıdır?
Bankaların Monero’ya yaklaşımı değerlendirildiğinde; Monero gibi gizlilik tabanlı kripto paralara karşı savaş vermemeleri gerektiği savunulmaktadır. Aksine bankaların müşterilerinin mahremiyeti için bu coinlerin benimsemeleri gerektiği düşünülmektedir.
Avrupa Birliği’nin Monero’ya Yaklaşımı Nasıldır?
Avrupa Birliği’nin Monero görüşü; Monero’nun sunduğu imkan ve gizliliğin kötüye kullanımının, kullanıcı sayısı arttıkça daha da artmaya başladığı yönündedir. Para akış takibinin yapılamaması sebebi ile birçok ülke Monero’yu yasakladığı için Avupa Birliği de yasaklanmasını gündeme almıştır. Ancak henüz Monero’nun yasaklanması gerektiği yönünde bir karar çıkmamıştır. Henüz Türkiye’de de Monero’nun yasaklanmasına yönelik herhangi bir çalışma yoktur.
Monero İle Bitcoin’in Ayrımı Nasıl Yapılır?
Monero ve Bitcoin farkına bakıldığında; Bitcoin’in sunduğu gizliliğin belirli sınırları bulunmaktadır ve blok zinciri üzerindeki verilerin kaydedilerek halka açılmasına izin vermektedir. Sahte isimler ve adresler kullanılıyor olmasına karşın, özel değildir. Bunun nedeni ise; işlemlerin blok zincirine kaydediliyor olmasıdır. Dolayısı ile işlemler kişilerin gerçek kimlikleri ile ilişkilendirilebilmektedir. Ancak Monero, Bitcoin’e göre çok daha fazla gizlilik imkanı sunmaktadır. Kullanıcıların gizliliklerini arttırarak XMR işlemlerinin gizli tutulmasını sağlamaktadır. Bitcoin de dahil olmak üzere birçok kripto para ile işlem yapacak olanlar, karşı tarafın cüzdan adresini öğrendikten sonra bu cüzdan adresi ile yapacakları diğer işlemleri adresi verdikleri kişinin takip edebilmesi mümkün olmaktadır. Ancak Monero ile yapılan işlemlerde böyle bir durum ile karşılaşılmamaktadır. Bu da kullanıcıların mahremiyetinin korunmasını sağlamaktadır.
Monero’nun Piyasadaki Mevcut Durumu Nasıldır?
Monero’nun 2020’deki durumuna bakıldığında; eylül ayını BTC cinsinden 0.00757 BTC ile kapatmıştır. USD cinsinden değeri ise 99.2647 dolara denk gelmektedir. Market sıralamasında 14’üncü sırada olan Monero’nun eylül ayının sonundaki son 24 saatlık hacmi 1.042.657.947 dolar olmaktadır. Piyasada dolaşan toplam arz edilebilir adeti 17.713.734 olmaktadır. Saatlik değişim oranı %0.35, 24 saatlik değişim oranı %3.32 ve bir haftalık değişim oranı da %10.32’dir. XMR’nin BTC; BCH, USDT, LTC, ETH, EOS; DASH, USD; EUR gibi ticaret çiftleri bulunmaktadır. Gün içerisinde 25 milyon dolardan daha fazla XMR’nin işlem gördüğü bilinmektedir.
Monero Satın Alımı Nasıl Yapılmalıdır?
Monero alımı için kripto para takası yapan siteler arasında bir tercih yapılması gerekmektedir. Sadece birkaç dakika içerisinde alımın yapılabilmesi ve kullanılabilmesi mümkündür. Para takibinin yapılamadığı Monero satın almak için izlenmesi gereken adımlar ise aşağıdaki gibidir:
- Öncelikle kripto para takası yapan sitelerden birinin tercih edilmesi ve ardından bu sitede hesap oluşturulması gerekmektedir.
- Hesap oluşturulmuş olan kripto para sitesine para yatırılmalıdır. Tercih edilen sitenin ödeme seçeneklerine göre para yatırma yöntemleri farklılık göstermektedir. Ancak havale ve EFT yolu ile para aktarımı yapılabilmektedir.
- Para transferi gerçekleştikten sonra siteden kripto paralar listesi açılmalı ve bu listedeki Monero bulunmalıdır.
- Monero alımı için ayrılan bütçe ne kadarsa bunun girişi yapıldıktan sonra karşılığı kadar Monero (XMR) alınabilmektedir ve işlem tamamlanmaktadır.